Ալան Բադիուի «Դարը» որպես թարմ օդ Հայաստանի ազատական գաղջում

Ալան Բադիուի «Դարը» որպես թարմ օդ Հայաստանի ազատական գաղջում
 
Ալան Բադիուի «Դարը» գիրքը Հայաստանում հրատարակելը կարծես անհամտեղելի է Հայաստանի իրականության հետ։ Այսինքն, ֆրանսիացի փիլիսոփա Ալան Բադիուն գսղափարական կոմունիստ է, ավելին մաոյիստ, և գրքում որպես «ճիշտ» խոսքեր հղում է անում Մաո Ցզե Դունին, Լենինին և այլ կոմունիստների, իսկ Հայաստանում քաղաքական ու մտավոր մթնոլորտը բևեռորեն հակառակ կողմում է՝ աջ ու ազատական։ Համալսարանի քաղաքագիտության շրջանավարտ բարեկամս ինձ ասաց, որ ուսանելու ամբողջ ընթացքում՝ Մարքսի անունը մի անգամ է լսել, մի դասախոս ասեց Մարքսը ասել է, հետո էլ ավելացրեց հազար ներողություն որ Մարքս եմ ցիտում։ Եվ, ահա, Ալեն Բադիուն հայերեն։ Հրատարկիչը «Նյումեգ» հրատրակչությունն է «Դարը»֊ի թարգմանիչը Նազենի Ղարիբյանն է, շնորհակալություն, որ հնարավորինս թարգմանել է օտար եզրույթները։ Եվ այս գրքի համար պետք է շնորհակալություն հայտնենք Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամին, որի թարգմանական ծրագրով է այն թարգմանվել ու հրատրակվել։ Այս գիրքը հենց Հայաստանում իր այս գաղափարական թարմության համար արժի պրոպագանդել և քաղվածքներ հրապարակել։ Ներքոբերված քաղվածքը զուգահեռներ ունի հայ իրականության հետ, առաջ չընկնեմ, միայն ասեմ զուգահեռները Պետենի ու նրան փաստացի աջակցած ֆրանսիացի որոշ ձախերի մեջ է։ Պետենը Ֆրանսիայի պրեմեր մինիստրն էր, որ նացիստական Գերմանիայի հետ կապիտուլացիոն պայմանագիրը կնքեց։ Պատերազմից հետո նրան մահապատժի դատապարտեցին, բայց փոխեցին ցմահ ազատազրկամն։
Երկու բառի բացատրություն. տրամասություն֊դիալեկտիկա, հարակարծիք֊պարադոքս։
 
֊֊֊֊
1914-18-ի պատերազմից անմիջապես հետո, հատկապես ֆրանսիայում, գերակայող գաղափարն այն էր, որ նման արյունահեղությունը չի կարող չհանգեցնել պատերազմների ավարտին, վերջնական խաղաղության հաստատմանը։ Այս գաղափարն արտահայտվեց «խաղաղություն ամեն գնով» օրվա կարգախոսում և խաղաղապաշտության՝ շարժման ծայրահեղ ուժգնության մեջ։ Թեզը հետևյալն է. ով սկսում է արյան մեջ, հայտարարում է, թե այս արյունը վերջինն է. «վերջինների վերջինը», ասում էին 1914֊ի պատերազմի մասին։
Երկրորդ կողմնորոշում. քանի որ սկիզբն արարվել է բռնարարության և ավերման մեջ, պետք է վերջ դնել դրանց՝ է՛լ ավելի մեծ ավերմամբ, էակա՛ն ավերմամբ։ Սխալ բռնարարությանը պետք է հաջորդի ճիշտը, որն արդարացված է առաջինով։ Գոյություն ունի խաղաղության ռազմական հիմնադրում. սխալ պատերազմին վերջ կտրվի ճիշտ պատերազմով։

Այս երկու ուղիները միահյուսվում և առճակատվում են առանձնապես 1918-39 թվականների միջև։ Ռազմական սկիզբն ինչպիսի՞ տրամասության է հանգեցնում, պատերազմ֊խաղաղություն երկընտրանքի՞ն, թե սխալ պատերազմ֊ճիշտ պատերազմ, արդար պատերազմ֊անարդար պատերազմ երկընտրանքին։

Սա Ֆրանսիայում խաղաղապաշտության պատմությունն է՝ միջաշխարհամարտյան շրջանում, որ հիմնականում «ձախական» հոսանք էր և որը, տեսակետների առումով հարակարծորեն՝ «պետենամետության» թթխմորներից մեկն էր։ Քանզի պետենամետությունը քաղաքական ձև է տալիս հանձնվողական տրամադրություններին։ Ինչ ուզես, բացի պատերազմից։ Սա «այլևս երբեք»֊ի ուղին է։

Խնդիրն այն է, որ նացիստները սատարում էին մյուս կողմնորոշմանը. վերադառնալ սխալ պատերազմին(որն առավել ևս նրանք տանուլ էին տվել)՝ գաղութատիրական, ազգային և ցեղային ճիշտ պատերազմի միջոցով, վերջնական, հազարամյա Ռայխ հիմնադրող պատերազմի միջոցով։ Այսպիսով՝ ֆրանսիացիների համար խաղաղություն ամեն գնով՝ նշանակում է խաղաղություն՝ ամբողջական պատերազմով, խաղաղություն՝ նացիստներով, և ուրեմն՝ պասիվ ներառականություն՝ «բացարձակ» պատերազմում, պատերազմ որ հետամուտ է բնաջնջելու իրավունքին։ Սա է պետենամետության էությունը, խաղաղություն կնքել բնաջնջող պատերազմի հետ, և ուրեմն, լինել դրա եղկելի մեղսակիցը, այնքանով եղկելի, որքանով այդ խաղաղապաշտությունը կրավորական է և մտածում է միայն գոյատևելու մասին։

Վահան Իշխանյանի Ֆեյսբուքյան էջից