Բաղանիսցիները զայրացած են. վրդովված են իշխանության հայտարարություններից․ «Հայաստան» խմբակցություն Փաշինյանի կողմնակիցներից և թիմակիցներից քանիսին դեռ կարգելեն մուտք գործել Ռուսաստան (տեսանյութ) Ըստ Ժաննա Անդրեասյանի՝ Կոնսերվատորիայի շուրջ ոչինչ էլ տեղի չի ունենում, «Գոյ» թատրոնի վերաբերյալ որոշումն էլ փոփոխման ենթակա չէ. տեսանյութ
28
Օրակարգը մեկն է՝ հայկական պետականության փրկությունը. ՀՅԴ Բյուրո ՀՀ անվտանգության գլխավոր սպառնալիքը Ն. Փաշինյանն է, այլ ոչ թե Արցախի պետական ինստիտուտները․ Իշխան Սաղաթելյան «Միասին» շարժումը կոչ է անում ԱԺ ուժերին Փաշինյանին անվստահություն հայտնելու ԱԺ որոշման նախագիծ ներկայացնել Փաշինյանը պատրաստվում է Հայաստանի «հովանավոր» դարձնել Թուրքիային․ հետևանքը՝ ցեղասպանությունն է. Երվանդ Բոզոյան (տեսանյութ) Փաշինյանի համար Արցախի վտարանդի կառավարությունը անվտանգային սպառնալիք է, նա սպառնաց ԼՂՀ-ն «լուծարելու» փաստաթուղթը հայրենակիցներին փրկելու միակ միջոցն էր. Սամվել Շահրամանյան Էլ ճանապարհ սարքելն ո՞ւմ է պետք. «Փաստ» Կառավարության օրակարգում չզեկուցվող բազմաթիվ կարևոր հարցեր կան. Ուղիղ Կոռուպցիան գերեզմանատուն է հասել, բայց չի մահացել. «սև փողեր»՝ Երևանի բյուջեի հաշվին (տեսանյութ) Վախենո՞ւմ եք պատերազմից…Տվեցիք, դելիմիտացիան անցնելու է այս հրապարակով, Երևանի կենտրոնով. Հրանտ Բագրատյան (տեսանյութ) Պատերազմ Արցախում
Նիկոլը Տավուշում պատերազմ է սկսում (տեսանյութ) Բաղանիսցիները զայրացած են. վրդովված են իշխանության հայտարարություններից․ «Հայաստան» խմբակցություն Ո՞րն է, Նիկոլ, քո հայրենիք. «Կարճ ասած» (տեսանյութ) Օրակարգը մեկն է՝ հայկական պետականության փրկությունը. ՀՅԴ Բյուրո ՀՀ անվտանգության գլխավոր սպառնալիքը Ն. Փաշինյանն է, այլ ոչ թե Արցախի պետական ինստիտուտները․ Իշխան Սաղաթելյան «Նոր ուժ». Հայկ Մարությանը կուսակցություն է հիմնում «Միասին» շարժումը կոչ է անում ԱԺ ուժերին Փաշինյանին անվստահություն հայտնելու ԱԺ որոշման նախագիծ ներկայացնել Փաշինյանի կողմնակիցներից և թիմակիցներից քանիսին դեռ կարգելեն մուտք գործել Ռուսաստան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականությունը հանգեցնում է ՀՀ-ում պետականության վերացման․ ռազմական վերլուծաբան (տեսանյութ) Որոշակի իրադարձություններ և տրամադրություններ՝ Հայաստանի էլիտաների մասով, մտահոգիչ են․ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Կորել են բնաՊԱՀՊԱՆԱԿները, համարել անվավեր Ըստ Ժաննա Անդրեասյանի՝ Կոնսերվատորիայի շուրջ ոչինչ էլ տեղի չի ունենում, «Գոյ» թատրոնի վերաբերյալ որոշումն էլ փոփոխման ենթակա չէ. տեսանյութ Հայ-վրացական սահման տանող ճանապարհի մի հատվածում երթևեկության սահմանափակումներ կան Ինչպես հետ մնացինք Վրաստանից․ Եվրո–2024–ն առանց Հայաստան Փաշինյանը պատրաստվում է Հայաստանի «հովանավոր» դարձնել Թուրքիային․ հետևանքը՝ ցեղասպանությունն է. Երվանդ Բոզոյան (տեսանյութ) Փաշինյանի համար Արցախի վտարանդի կառավարությունը անվտանգային սպառնալիք է, նա սպառնաց ԼՂՀ-ն «լուծարելու» փաստաթուղթը հայրենակիցներին փրկելու միակ միջոցն էր. Սամվել Շահրամանյան Արցախի պաշարման սպառնալիքի կրկնության առաջ ենք. Կարեն Վրթանեսյան (տեսանյութ) Արցախցիների համար 40+10 ծրագրի ժամկետը երկարաձգվեց մինչև տարեվերջ Փաշինյանը չի տիրապետում քարտեզներին և համաձայնագրերին. Լուսանկարներ Վեցամյա ավերումներն ու «կկվի կանչելու» ժամանակը. «Փաստ» Հասարակության վրա փորձում է վախ ծախել. «Փաստ» Էլ ճանապարհ սարքելն ո՞ւմ է պետք. «Փաստ» Վերջը մոտ է. խաբվածներն ուշքի են եկել, ստվերային բացահայտումներ են լինելու. Աղվան Վարդանյան «Լյուկի կափարիչ» փոխելը՝ լուրի թեմա․ Քաղաքացիները ծաղրում են թաղապետարանին Եթե Ֆրանսիան ՀՀ-ի շահերն է ուզում սպասարկել, թող ազդի ԵՄ-ի վրա, որ գազ չգնեն Ադրբեջանից. Բորիս Մուրազի. Տեսանյութ Կառավարության օրակարգում չզեկուցվող բազմաթիվ կարևոր հարցեր կան. Ուղիղ Սեփական կամքով որոշել է հանձնել Տավուշի բնակավայրերը 92 մլն եվրո․ կառավարությունը դարձյալ վարկ է վերցնում Ցելոֆանե տոպրակները չհանվեցին, այլ թանկացան. Նիկոլ Փաշինյանը խաբել է. մաս 190

Քոչարյանի և Փաշինյանի մոտեցումները Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարցում գրեթե 180 աստիճանով տարբեր են

Երեկ ՔՊ-ական պատգամավորներից մեկը ընթերցեց ՀՀ 2-րդ նախագահի նամակից հատված ուղղված Թուրքիայի վարչապետին 2005-ին, որտեղ նշված էր, որ Հայաստանը կողմ է, առանց նախապայմանների վերականգնել հարաբերությունները Անկարայի հետ:

Առաջին հայացքից, գրեթե նույն մոտեցումն ունի նաև Նիկոլ Փաշինյանը, ով վերջերս հայտարարեց, որ իր մոտեցումն չի տարբերվում նախորդ երեք նախագահների դիրքորոշումներից՝ Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու հարցում:

Սակայն, իրականում, նրա մոտեցումը էապես է տարբերվում իր նախորդներից և հատկապես Քոչարյանի մոտեցումից:

Փորձենք այս հարցը ավելի մանրամասն քննել:

Հայ-թուրքական հարաբերությունները հենց սկզբից ունեցել են լուրջ բարդությունները, կապված երկու հանգամանքով` հայ-ադրբեջանական սուր հակամարտության և հայկական փյուռքի գործունեության հակաթուրքական ուղղվածության հետ:

Եթե Հայոց ցեղասպանության հարցը թույլ չէր տալիս վերականգնել լիարժեք դիվանագիտական հարաբերությունները, ապա Ղարաբաղյան հակամարտության խորացումը «փակեց» հայ-թուրքական սահմանը:

Թուրքիան այս երկու հարցում էլ ունի նախապայման Հայաստանի հետ հարաբերությունները վերականգնելու հարցում:

Առաջին նախագահի՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դիրքորոշումը կայանում էր նրանում, որ այս երկու հարցում էլ պետք է Հայաստանը զիջման գնա Անկարային, որպեսզի երկու երկրների հարաբերությունները հնարավոր լինի վերականգնել:

Տեր-Պետրոսյանը ցանկանում էր այս հարցը լուծել, սակայն ներքին հայաստանյան իրավիճակն թույլ չէր տալիս, որ նա կարողանար այս հարցերում գնար զիջման Անկարային: Փաստացի, Տեր-Պետրոսյանի և Թուրքիայի մոտեցումներն երկու երկրների հարաբերությունների վերականգման հարցում կամ շատ մոտ էին, կամ էլ համնկնում էին:

ՀՀ 2-րդ նախագահը՝ ճիշտ հակառակը, այն կարծիքին էր, որ այս երկու հարցում էլ մենք պիտի մերժենք Թուրքիային, քանզի մի մասում մենք չենք կարող զիջման գնալ ղարաբաղյան խնդրի հարցում, քանզի դա շաղկապված է Հայաստանի անվտանգության հետ, իսկ մյուս մասում մենք չենք կարող անտեսել Սփյուռքի գործոնը, քանզի դրա արդյունքում մենք կփլուզենք ողջ հայկական լոբիստական համակարգերը, որն նաև մեծ օգուտ է բերում Հայաստանին:

Ըստ Քոչարյանի, հայ-թուրքական հարաբերությունները, պետք էր բաժանել հայ-ադրբեջանական հարաբերություններից, իսկ Ցեղասպանության հարցն էլ չի կարելի քաղաքական հարթակից տեղափոխել պատմամշակույթային հարթակ, քանզի դրա արդյունքում իսկական և անկեղծ մերձեցում երկու ժողովուրդների մեջ չի հաջողվի հաստատել, ինչի հետ համաձայն են նաև թուրքական վերնախավի զգալի մասը նույնպես:

Պետք է նշել, որ Քոչարյանի դիրքորոշումը շատ նման էր Իսրաելի դիրքորոշմանը Եգիպտոսի նկատմամբ, որի արդյունքում 1978-ին հնարավոր եղավ Քեմփ Դեյվիդի համաձայնագրերի ստորագրումը: Իսրայելին հաջողվեց իսրայելա-եգիպտական հարաբերությունները տարանջատել Պաղեստինի խնդրից և դրա արդյունքում Թել-ավիվի և Կահիրեի հարաբերությունները վերականգվեցին և մինչ այսօր այդ երկրների մեջ այլևս ոչ մի սուր հակամարտություն գոյություն չունի:

Սակայն, որպեսզի Թուրքիան համաձայնվեր սեպարատ հարաբերություններ հաստատել Երևանի հետ, պետք է տեսներ Հայաստանի մեջ հաստատակամ դիրքորոշում: Պետք է համոզվեր, որ Հայաստանը նույնիսկ շրջափակման պարագայում կարողանում է զարգանալ, իսկ Ադրբեջանն էլ չի կարողանում ազդել Հայաստանի ոչ անվտանգության, ոչ էլ զարգացման վրա:

2005-ին Էրդողանի դիրքերը Թուրքիայում հեղհեղուկ էին, քանզի քեմալականները գրեթե բոլոր պետական ինստիտուտներում դիմադրում էին նրան և, ահա, թե ինչու նա այն ժամանակ հանդես էր գալիս «բարեփոխիչի» դիրքերից: Ընդորում, «բարեփոխիչ» ոչ միայն երկրի ներսում, այլև երկրից դուրս, ցանկանալով հաստատել բարիդրացիական հարաբերություններ իր բոլոր հարևանների հետ, հռչակելով, այսպես կոչված, «ունենալ զրո խնդիրներ բոլոր հարևանների հետ» կարգախոսը:

Այդ իսկ պատճառով էլ 2005-ին հնարավոր էր հաստատել Թուրքիայի հետ իսկապես բարիդրացիական հարաբերություններ, առանց նախապայմանների: Եվ զարմանալի չէր, որ այն ժամանակ Էրդողանի իշխանությունն մտածում էր դրա մասին:

Բայց թուրքագետները կհաստատեն, որ Թուրքիան բարդ երկիր է, և նույնիսկ նախապես ստորագրած համաձայնագրերից նրանք պահի տակ հեշտությամբ կարող են հրաժարվել:

Օրինակ, երբ Էրդողանն իր համաձայնությունը տվեց ամերիկացիներին Իրաքում Սադդամ Հուսեյնի ռեժիմը տապալելու հարցում օգտագործել նաև Թուրքիայի տարածքը, բայց վերջին պահին Անկարան մերժեց Վաշինգտոնին հենց Իրաք ներխուժումից օրեր առաջ: Եվ դա այն դեպքում, երբ այդ խնդիրը համաձայնեցված էր նույնիսկ Թուրքիայի օրենսդիր մարմնում:

Եթե Անկարան Վաշինգտոնի հետ կարող էր դրժել իր նախապես համաձայնեցված պայմանավորվածությունները, ինչու՞  նա չեր կարող դա անել փոքրիկ Հայաստանի հետ:

2008-2010 թվականների հայ-թուրքական գործընթացի ավարտը  դարձավ դրա դասական օրինակներից մեկը: Երբ վերջին պահին Անկարան արդեն Ցյուրիխում փորձեց բանավոր նախապայմանով հանդես գալ, կապված ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման հետ:

Հիշեցնենք, որ 12 տարի առաջ հենց Անկարան վիժեցրեց այդ գործընթացը:

Այսօր հայ-թուրքական գործնթացն ընթանում է Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որտեղ Հայաստանը ծանր պարտություն կրեց: Երբ հայկական բանակը գտնվում է փլված վիճակում, իսկ ադրբեջանական բանակը կանգնած է Գորիսի, Կապանի և Վարդենիսի մատույցներում:

Երբ տարածաշրջանում գրեթե 180 աստիճանով փոխվել է աշխարհաքաղաքական բալանսը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև:

Իսկ Հայաստանում փողոցի միջոցով իշխանության է եկել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համար դասակարգային խորթ ռեժիմ և Մոսկվայի ու Երևանի միջև առաջացել է վստահության խորը ճգնաժամ: Երբ այդ նույն ժամանակ, Էրդողանին հաջողվել է Պուտինի հետ հաստատել վստահելի հարաբերություններ, երբ և Էրդողանն, և Պուտինը Արևմուտքի կողմից համարվում են «չընդունվող» գործիչներ:

Հասկանալի է, որ այս պարագայում հայ-թուրքական «երկխոսության» գործնթացն ավելի շատ նման է դառնում պարտադրանքի, որտեղ հայկական կողմը գրեթե չունի ուժեղ «խաղաթուղթ», իսկ Արևմուտքն ու Ռուսաստանը գրեթե չեն թաքցնում, որ իրենց մեջ ներկա սուր հակամարտության պարագայում՝ Հայաստանի խնդիրը շատ քիչ է հետաքրքրում իրենց:

Հասկանալի է, որ ներկայիս հայ-թուրքական այս գործընթացը էապես է տարբերվում, թե 2005-ի կուլիսային, թե 2008-2010 գործընթացներից, վերը նշված հանգամանքների պատճառով:

Քանզի այսօրվա փաշինյանական «նոր» Հայաստանը, նախկինների «հին» Հայաստանը չէ, որ մենք հույս ունենանք այսօրվա գործնթացից, գոնե ինչ-որ դրական ակնկալիքներ ունենայինք առանց վտանգելու մեր ազգային անվտանգությունը:

Բացի այդ, չպետք է մոռանալ, որ Փաշինյանը Տեր-Պետրոսյանի գաղափարական տիրույթում ձևավորված անձ է և ուրեմն, նրա համար ևս թուրքական նախապայմանները բնական բնույթ ունեն: Պարզապես բովանդակ հայությունն այս փուլի գործընթացի արդյունքում, իր մաշկի  վրա կհասկանա, թե ինչ կնշանակի իրականում հայ-թուրքական գործնթացը, փաստացի թուրքական նախապայմաններն ընդունելով, որոնք  Փաշինյանն համարում է բնական և հասկանալի:

Կան բնական քաղաքագիտական օրենքներ, համաձայն որի, երկրները բալանսավորված հարաբերություններում են կարողանում հաստատել կայուն և երկարաժամկետ խաղաղություն: Եթե այդ բալանսը խախտվում է, ապա խախտվում է նաև այդ երկրների համակեցության բանաձևը, կամ էլ նոր պատերազմով հաստատվում է նոր բալանսավորված հարաբերություն:

Այս տարրական ճշմարտությունը հայ քաղաքական վերնախավը այդպես էլ այս 30 տարիների ընթացքում չհասկացավ: Զարմանալի է, բայց նույնիսկ սեփական պատմությունը ոչինչ չսովորեցրեց այդ վերնախավին, քանզի տգիտությունը մնում է տգիտություն, որն էլ, ինչպես նշում էր հայտնի փիլիսոփա Բերտրան Ռասսելը, մարդկության ողբերգությունների գլխավոր աղբյուրն է: Տվյալ պարագայում այդ տգիտությունն իր հետևանքն է թողնելու Հայաստանի ժողովրդի վրա: Ինչպիսի բնույթի և ձևի մեջ է լինելու դա ցույց կտա ոչ հեռու ապագան: Պարզ է մեկ բան, որ ամեն մի ժողովուրդ ինքն է կերտում իր ապագան իր պատկերացումներով, և դրա սխալների համար էլ ինքն է պատասխանատվություն կրելու:

Սա է իրականությունը:

Արտակ Հակոբյան

Հետևեք մեզ Telegram-ում
Հետևեք մեզ YouTube-ում
Websiite by Sargssyan
Հետևեք մեզ Facebook-ում https://www.facebook.com/ZhamLratvakan